Zespół Otella – objawy, przyczyny, leczenie

TL;DR

• Zespół Otella to zaburzenie psychiczne objawiające się urojeniami o niewierności partnera, najczęściej występujące u mężczyzn uzależnionych od alkoholu.

• Objawy obejmują chorobliwą zazdrość, inwigilację, poszukiwanie dowodów zdrady, urojenia prześladowcze oraz przemoc fizyczną i psychiczną.

• Zaburzenie może prowadzić do rozpadu związku, a po rozstaniu często się wycisza – lecz nie znika, reaktywuje się w nowym związku.

• Rozpoznanie opiera się na obserwacji zachowań i wykluczeniu racjonalnych przesłanek podejrzeń o zdradę.

• Leczenie obejmuje terapię uzależnień (jeśli obecny jest alkoholizm), psychoterapię poznawczo-behawioralną oraz – w cięższych przypadkach – farmakoterapię i hospitalizację.

• Zespół Otella może występować także bez alkoholu, np. u osób z osobowością paranoiczną, po traumach, czy w przebiegu schizofrenii.

• Choroba nie jest dziedziczna – to zaburzenie nabyte, wymagające długotrwałego leczenia i wsparcia terapeutycznego.

Na czym polega zespół Otella?

Zespół Otella polega na uporczywych urojeniach związanych z niewiernością partnera. Pojawiają się one nawet w sytuacji, gdy nie występują żadne przesłanki wskazujące na zdradę. Osoba cierpiąca z powodu tego zaburzenia każde zachowanie i każdą sytuację jest w stanie zinterpretować jako dowód na wdanie się partnera w romans. Chorobliwa zazdrość i podejmowane pod jej wpływem działania często prowadzą do rozpadu związku. Objawy zespołu Otella po rozstaniu najczęściej ustępują, gdyż chora osoba nie ma chwilowo kogo podejrzewać o zdradę. Zaburzenie to ulega jednak tylko wyciszeniu i reaktywuje się z momentem wejścia w następny związek. Z jego powodu cierpią najczęściej mężczyźni będący nałogowymi alkoholikami.

Zespół Otella – objawy

Osoby z kompleksem Otella z początku często sprawiają wrażenie opiekuńczych, troskliwych i bardzo zaangażowanych w związek. Z czasem jednak chory zaczyna przejawiać oznaki nadmiernej chęci kontrolowania partnera. Wszelkie protesty traktuje przy tym jako powód do podejrzeń i reaguje na nie z rosnącą złością. Głównym objawem zespołu Otella jest przekonanie o niewierności partnera i wiara w to, że posiada on licznych kochanków. W związku dochodzi do wielu nieporozumień i kłótni. Dotknięta zaburzeniem osoba nie ufa partnerowi i nie wierzy w zapewnienia o lojalności. Często domaga się przyznania do zdrady, a gdy do tego nie dochodzi, ulega irracjonalnym urojeniem i zaczyna śledzić partnera. Do objawów zespołu Otella zaliczają się również inwigilacja, ciągłe wyszukiwanie dowodów zdrady, urojenia prześladowcze, a także przejawy agresji.

Przeczytaj także: Podwójna osobowość alkoholika – zmiana osobowości po alkoholu

Inwigilacja partnera

Cierpiąca z powodu obłędu zazdrości osoba stwarza rozbudowany system inwigilacji partnera. Kontroluje każdy jego ruch, monitoruje rozmowy telefoniczne i korespondencję elektroniczną,
wciąż zadaje pytania o wierność i żąda wyjaśnień przy każdym, nawet najmniejszym spóźnieniu.

Wyszukiwanie dowodów zdrady

Człowiek z zespołem Otella nawet najbardziej zwyczajne i całkowicie niewinne sytuacje traktuje jako dowody na zdradę partnera. Już sama rozmowa żony z innym mężczyzną może stanowić dla
męża potwierdzenie niewierności. Dowodem zdrady mogą być dla niego inny niż zazwyczaj wyraz twarzy, zmiana nastroju czy też zakup nowych ubrań.

Urojenia prześladowcze

U osoby z syndromem Otella obok urojeń o niewierności często występują również urojenia prześladowcze. Brak dowodów zdrady zaczyna ona traktować jako przejaw przebiegłości partnera. Wielokrotnie zdarza się, że chory mężczyzna wierzy, że partnerka i jej kochankowie chcą wyrządzić mu krzywdę. Oskarża on kobietę o planowanie zamachu na jego życie.

Przejawy agresji

Zespół Otella prowadzi do agresji w związku. Chora osoba stosuje przemoc fizyczną i słowną wobec partnera. Nie potrafi regulować swoich emocji i kontrolować własnych zachowań. Staje się przez to niebezpieczna zarówno dla partnera, jak i dla domniemanych kochanków.

Wraz z rozwojem zaburzenia zachowania i myśli chorego zostają całkowicie podporządkowane urojeniom o zdradzie. Wszystkie podejmowane przez niego działania mają na celu udowodnienie niewierności partnera. Chora osoba zaczyna w związku z tym zaniedbywać swoje obowiązki zawodowe i porzuca wszelkie inne czynności na rzecz śledzenia, podsłuchiwania i robienia zdjęć partnerowi.

Jak rozmawiać z osobą z zespołem Otella?

Rozmowa z osobą z zespołem Otella jest niezwykle trudna. Każda konwersacja kierowana jest bowiem w stronę prób udowodnienia rzekomej niewierności. Prowadzi to z reguły do kłótni, a
często nawet burzliwych starć i agresywnych zachowań. Partner usiłujący porozumieć się z chorym powinien poszukać wsparcia ze strony specjalnych grup samopomocy oraz psychoterapeutów specjalizujących się w terapii dla par. Wiedzę na temat tego, jak rozmawiać i postępować z osobą z zespołem Otella, a także jak się przed nią bronić, można zdobyć w jednym z działających w Polsce państwowych lub prywatnych ośrodków zajmujących się pacjentami z obłędem zazdrości.

Diagnostyka zespołu Otella

Diagnostyką zespołu Otella zajmują się doświadczeni specjaliści – psychologowie oraz psychiatrzy. Rozpoznanie choroby opiera się na obserwacji zachowań i wyciągnięciu odpowiednich wniosków. Podstawę do wystawienia diagnozy stanowią przede wszystkim:

• bazowanie przeświadczenia o niewierności partnera na podstawie błahych przesłanek,
• niedopuszczanie innego niż zdrada wyjaśnienia zachowań partnera,
• absurdalne treści podejrzeń,
• występowanie zachowań sprawdzających, między innymi śledzenie, instalowanie urządzeń i programów szpiegujących, organizowanie zasadzek, kontrolowanie telefonu, korespondencji i komunikatorów internetowych.

Zespół Otella bez alkoholu

Choroba Otella związana jest najczęściej z nadmiernym spożyciem alkoholu. Cierpią na nią głównie alkoholicy. Warto jednak pamiętać, że znane są także liczne przypadki występowania zespołu Otella bez alkoholu. Choroba ta dotyka również osoby uzależnione od narkotyków i innych substancji odurzających, chore na schizofrenię paranoidalną oraz zmagające się z niską samooceną lub traumą po poprzednich związkach. Obłędowi zazdrości sprzyja też osobowość paranoiczna. Zaburzenie to można ponadto zaobserwować u osób w podeszłym wieku, które cierpią na psychozę starczą wywołaną zmianami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Zespół Otella – jak wygląda leczenie?

W sytuacji, gdy zespół Otella występuje w związku z uzależnieniem od alkoholu, pierwszym etapem leczenia jest zwalczenie nałogu. Alkoholizm należy pokonać zarówno na płaszczyźnie
fizycznej, jak i psychicznej. Chora osoba musi w tym celu poddać się leczeniu odwykowemu i stosownej psychoterapii, przybierającej formę spotkań indywidualnych i grupowych. Samo zwalczenie uzależnienia, choć niezwykle ważne, nie wystarczy jednak do pokonania syndromu Otella. W leczeniu tej choroby stosowana jest przede wszystkim terapia behawioralno-poznawcza. Umożliwia ona pacjentowi zrozumienie posiadanego problemu i odejście od niewłaściwych wzorców zachowań. Ostra postać syndromu Otella wymaga hospitalizacji i podania leków przeciwpsychotycznych, co wielokrotnie odbywa się bez zgody pacjenta. Po zmniejszeniu się nasilenia objawów chora osoba może kontynuować leczenie w warunkach ambulatoryjnych. Terapia obłędu zazdrości często trwa całe życie.

Czy zespół Otella jest dziedziczny?

Zespół Otella to schorzenie nabyte. Przypadłość ta nie jest dziedziczna, oznacza to, że syn cierpiącego z powodu obłędu zazdrości ojca wcale nie musi zachowywać się tak samo w stosunku do swojej partnerki lub partnera.