Dysfunkcja w rodzinie nie ogranicza się tylko do problemów z uzależnieniami i przemocy fizycznej. W wypadku osób żyjących z syndromem DDD określanym również syndromem dziecka porzuconego, dysfunkcja polega na niewypełnianiu przez rodzinę swojej podstawowej funkcji, co skutkuje wadliwą socjalizacją i wiąże się z wystąpieniem poważnych problemów w dorosłym życiu.
Syndrom DDD – co oznacza?
Co to znaczy DDD? Syndrom DDD, czyli syndrom Dorosłego Dziecka z rodziny Dysfunkcyjnej, to zespół emocjonalnych i fizycznych zaburzeń, u których źródła znajduje się wychowanie w niedojrzałym systemie rodzinnym. Osoby nim dotknięte borykają się z obciążeniami psychicznymi będącymi wynikiem przykrych doświadczeń z okresu dzieciństwa i dorastania. Syndrom DDD dotyczy osób, które wychowały się w zamknięty, sztywnym systemie rodzinnym, w którym zaburzone były role i sposób komunikowania się członków. Wiąże się to z kształtowaniem w sobie nieodpowiednich mechanizmów obronnych i wywiera negatywny wpływ na sposób postrzegania zarówno otoczenia, jak i samego siebie.
DDD a DDA
Syndrom DDD odnosi się do wszystkich dorosłych dzieci wychowanych w rodzinie dysfunkcyjnej, bez względu na podłoże dysfunkcji. Syndrom DDA, czyli syndrom Dorosłych Dzieci Alkoholików, dotyczy wyłącznie osób, które w dzieciństwie cierpiały z powodu napięcia, dezorientacji i zakłóceń w poczuciu bezpieczeństwa spowodowanych obecnym w rodzinie alkoholizmem. Czynnikiem różnicującym te dwa syndromy jest więc czynnik odpowiadający za wystąpienie zaburzeń w systemie rodzinnym. Obie jednostki chorobowe mają ze sobą jednak wiele wspólnego, łączą je liczne objawy o podłożu emocjonalnym i psychologicznym.
Czym jest dysfunkcyjna rodzina?
Dysfunkcyjna rodzina nie jest w stanie zapewnić jej członkom poczucia bezpieczeństwa. Zmusza wychowujące się w niej dzieci do znajdowania różnorodnych sposobów radzenia sobie z emocjami na własną rękę i prowadzi do wykształcenia się u nich niskiego poczucia własnej wartości.
Zobacz także: Jak rozpoznać alkoholika w rodzinie?
Cechy rodziny dysfunkcyjnej
Do głównych cech rodziny dysfunkcyjnej należą:
- obecność sztywnych zasad panujących w domu,
- podporządkowanie funkcjonowania problemom rodziców – uzależnieniom, przemocy, kłótniom,
- konieczność odgrywania sztywnych, narzuconych ról,
- zaburzenia w komunikacji między członkami rodziny – brak komunikacji lub jej znaczne ograniczenie,
- zaprzeczanie oczywistym problemom,
- utrzymywanie tajemnic i zabranianie rozmawiania o sytuacji w domu z osobami z zewnątrz,
- izolacja społeczna i ograniczenie relacji z innymi,
- konieczność tłumienia emocji,
- problemy w wytyczaniu granic lub całkowite ich nieprzestrzeganie,
- brak intymności,
- brak empatii,
- brak wzajemnego szacunku,
- silne poczucie wstydu,
- niemożność zaspokajania własnych potrzeb,
- nierealistyczne oczekiwania wobec dzieci,
- warunkowa miłość.
Brak dostosowania się do panujących w dysfunkcyjnej rodzinie zasad skutkuje emocjonalnym chłodem rodzica lub przejawami przemocy zarówno psychicznej, jak i fizycznej. Zaniedbanie emocjonalne prowadzi do wykształcenia się patologicznej więzi, przez którą dzieci z DDD odczuwają trudność w opuszczeniu rodziny pomimo odczuwanej krzywdy.
Parentyfikacja w rodzinach dysfunkcyjnych
W rodzinach dysfunkcyjnych często dochodzi do tak zwanej parentyfikacji, czyli ukształtowania się u dziecka odpowiedzialności za emocjonalny i fizyczny komfort rodzica. Polega ona na odwróceniu ról w rodzinie i zaistnieniu sytuacji, w której dziecko troszczy się o dobrostan dorosłego, poświęcając swoje osobiste potrzeby. Parentyfikacja stanowi formę zaniedbania. Nosi znamiona przemocy i wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla dalszego rozwoju dziecka, które doznaje obciążenia emocjonalnego znacznie przekraczającego jego możliwości.
Syndrom DDD – objawy
Objawy DDD są zarówno emocjonalne, jak i społeczne. Dorosłe dzieci z syndromem dziecka porzuconego zmagają się między innymi z:
- ciągłym poczuciem napięcia emocjonalnego,
- dojmującym lękiem,
- niepokojem,
- drażliwością,
- smutkiem,
- samotnością,
- poczuciem pustki,
- wstydem,
- niską samooceną.
Życie z DDD wiąże się również z odczuwaniem obaw przed popełnieniem błędu oraz nadmiernym martwieniem się o przyszłość. Osoby z syndromem porzuconego dziecka są często przekonane o swojej samowystarczalności, równocześnie posiadając niskie poczucie własnych kompetencji. Problemom emocjonalnym wielokrotnie towarzyszą takie objawy somatyczne, jak duszności, kłucie w klatce piersiowej, bóle brzucha oraz nudności. Syndrom DDD prowadzi także do zaburzeń na gruncie relacji społecznych, przede wszystkim:
- niechęci do mówienia o sobie, swoich emocjach i uczuciach,
- niechęci do nawiązywania relacji międzyludzkich,
- lęku przed wchodzeniem w związki,
- nieumiejętności rozwiązywania konfliktów,
- niechęci do założenia własnej rodziny,
- braku umiejętności wejścia w rolę partnera, małżonka lub rodzica.
Jakie role przyjmują DDD?
Dzieci DDD mogą przyjmować w dysfunkcyjnej rodzinie role kozła ofiarnego, bohatera rodziny, niewidzialnego dziecka, powiernika lub maskotki.
- Kozioł ofiarny – dziecko pełniące rolę kozła ofiarnego przejawia problemy wychowawcze, słabo się uczy i często wdaje się w bójki. Swoim zachowaniem zachęca rodziców do obarczenia go wszystkimi problemami i wyładowania na nim negatywnych emocji, równocześnie tworząc pozory zwolnienia ich z odpowiedzialności za sytuację rodzinną.
- Bohater rodziny – dzieci DDD, które weszły w rolę bohatera rodziny, są odpowiedzialne, pomocne i dobrze się uczą. Przejmują obowiązki swoich rodziców i czują się odpowiedzialne za utrzymanie iluzji ładu rodzinnego.
- Niewidzialne dziecko – nie sprawia problemów, jest ciche, wycofane i niewyróżniające się. Często ucieka w świat gier, filmów, książek lub muzyki, by zapewnić sobie namiastkę bezpieczeństwa.
- Powiernik – dziecko, któremu jeden rodzic zwierza się ze swoich problemów, powierzając mu szczegóły życia rodzinnego. Jest zmuszone do zepchnięcia własnych emocji i problemów na dalszy plan w celu zapewnienia emocjonalnej obsługi rodzicowi.
- Maskotka – jest to dziecko, które rozładowuje napiętą atmosferę, umilając czas i odwracając uwagę od problemów. Cenione jest przez rodziców za talent komediowy i nigdy nie jest traktowane poważnie.
Dlaczego tak trudno zauważyć syndrom DDD?
Syndrom DDD może być trudny do zauważenia, gdyż u jego podłoża znajduje się dysfunkcja, która nie zwraca uwagi otoczenia, na przykład pracoholizm, emocjonalna niedojrzałość lub niedostępność rodziców, czy też brak otwartej komunikacji między członkami rodziny. W oczach wielu osób podstawą do wykształcenia się syndromu dziecka porzuconego są wyłącznie przemoc oraz uzależnienia. Często nie zdają sobie one sprawy z istnienia DDD i pierwszy raz słyszą o nim od psychoterapeuty, do którego udały się w celu rozwiązania swoich problemów.
Zobacz także: Ojciec alkoholik. Jak matka może pomóc dziecku?
Jak wyjść z DDD?
By wyjść z DDD, osoba dotknięta syndromem porzuconego dziecka powinna przede wszystkim rozpocząć psychoterapię, która pozwoli jej poradzić sobie z krzywdzącymi przekonaniami, rozbroić dysfunkcyjne mechanizmy obronne i porzucić rolę ofiary. W rozwiązywaniu problemów dzieci DDD pomocne są specjalne grupy wsparcia. Spotkania z innymi osobami zmagającymi się z tymi samymi trudnościami ułatwiają proces odkłamywania dzieciństwa i wspomagają zmianę sposobu myślenia oraz postrzegania rzeczywistości.
