Czym właściwie jest osobowość?
Osobowość można określić jako zestaw elementów psychiki oraz ludzkich zachowań, wyróżniających daną osobę na tle innych. Jest to stały zestaw różnych cech psychicznych, a także rozmaitych czynników wewnętrznych, które wpływają na sposób zachowania człowieka i regulują jego postępowanie. Osobowość można również rozpatrywać w kontekście reakcji na otoczenie i przeprowadzanych z nim interakcji. Jest sposobem myślenia, zachowania oraz odczuwania. Podstawowymi cechami osobowości są:
- zorganizowanie i spójność – ludzie wyrażają różnorodne aspekty swojej osobowości w różnych sytuacjach i reagują na otoczenie w sposób ogólnie stabilny,
- podatność na wpływ środowiska – ogólna stabilność osobowości nie wyklucza zmian, jakie zachodzą w niej na skutek wpływu środowiska; osoba nieśmiała w towarzystwie może być znacznie bardziej ekspansywna w sytuacjach awaryjnych, wymagających zdecydowanego podejścia.
Na kształtowanie osobowości wpływ mają przede wszystkim geny, budowa i funkcjonowanie układu nerwowego, hormony oraz środowisko – dom, w jakim dana osoba się wychowała, najbliżsi jej ludzie, czy też kontakty z rówieśnikami. Jej rozwój jest procesem długotrwałym, trwającym przez cały okres dzieciństwa, aż do dwudziestego roku życia lub nawet dłużej.
Przeczytaj także: Wątroba alkoholika – alkoholowa choroba wątroby
Czy alkohol może wpływać na osobowość?
Zmiany zachowania po alkoholu można zaobserwować u wszystkich ludzi pijących, nie tylko uzależnionych. W wypadku osób zmagających się z nałogiem wpływ napojów wyskokowych może jednak prowadzić do znaczących zmian osobowości. Nadużywanie alkoholu powoduje nieumiejętność identyfikowania się z własnymi emocjami – może skutkować wyparciem lub przeciwnie, dojściem do głosu cech, jakie na co dzień pozostają w ukryciu, pod pełną kontrolą człowieka. Osoba pijąca doświadcza silnego konfliktu wewnętrznego. W wyniku zmian, jakie zachodzą w jej zachowaniu, zaczyna się ona izolować od najbliższego otoczenia i stopniowo zamykać w sobie. Szacuje się, że blisko połowa ludzi uzależnionych od alkoholu ma postawioną diagnozę zaburzeń osobowości. Są to przede wszystkim osobowość antyspołeczna oraz borderline, czyli chwiejna emocjonalnie. Zaburzenia tego typu są czterokrotnie częściej diagnozowane wśród osób uzależnionych od alkoholu niż w ogólnej populacji.
Rozpocznij leczenie w Nasz Gabinet:
Podwójna osobowość alkoholika – na czym polega?
O podwójnej osobowości u alkoholika mowa w momencie, gdy ta sama osoba zachowuje się zupełnie inaczej pod wpływem napojów wyskokowych, niż na trzeźwo. Może to na przykład oznaczać impulsywność, irracjonalność działań lub ich autodestrukcyjność u człowieka na co dzień spokojnego i opanowanego. Rozdwojenie osobowości tego typu stanowi duże zaskoczenie dla najbliższego otoczenia, które nie wie, jak poradzić sobie z zaistniałą sytuacją. Podwójna osobowość objawia się często takimi zachowaniami alkoholika, jak:
- napady gniewu i nadmierna drażliwość, które są bezpośrednio związane z upośledzeniem funkcjonowania poznawczego i zmniejszoną zdolnością panowania nad sobą,
- nadmierna rozwiązłość i niepohamowana chęć zaspokajania żądz,
- drastyczne obniżenie nastroju i doświadczanie stanów depresyjnych oraz silnego lęku, które mogą powodować myśli samobójcze i próby samookaleczenia.
Nadmierne spożywanie alkoholu może także prowadzić do rozwoju takich zaburzeń jak zespół Otella oraz zespół amnestyczny, zwany również zespołem Korsakowa.
Zespół Otella
Zespół Otella to rodzaj psychozy powodujący zmianę zachowania po alkoholu. Objawia się chorobliwą zazdrością oraz ciągłymi podejrzeniami o zdradę i wymaga specjalistycznego leczenia, gdyż pod wpływem emocji alkoholik jest w stanie dopuścić się czynów zabronionych.
Zespół amnestyczny (zespół Korsakowa)
Zespół amnestyczny jest chorobą neuropsychiatryczną objawiającą się podobnie do amnezji. Osoba uzależniona od alkoholu doświadcza zaników pamięci, a powstałe luki usiłuje wypełnić wyimaginowanymi treściami. Zespół amnestyczny wymaga leczenia, zaniedbany jest bowiem w stanie prowadzić do trwałych powikłań, a czasami także śmierci.
Dowiedz się więcej: Zespół Korsakowa, czyli amnestyczny syndrom psychozy alkoholowej
Rozdwojenie osobowości u alkoholika – dlaczego osoba uzależniona staje się kimś innym?
Zmiana osobowości po alkoholu związana jest z występowaniem zaburzeń pierwotnych i wtórnych.
Podwójna osobowość alkoholika a zaburzenia pierwotne
Jako zaburzenia pierwotne rozumie się zaburzenia, które rozwinęły się u danej osoby przed popadnięciem w nałóg. Są to przede wszystkim napięcie, lęk oraz poczucie cierpienia. Ich wystąpienie stanowiło pierwotny powód sięgnięcia po alkohol, który miał pomóc w złagodzeniu negatywnych dolegliwości. Zaburzenia pierwotne stanowią więc katalizator zmian i mogą sprawić, że przy rozwoju uzależnienia dojdzie do rozwinięcia się dwóch osobowości u alkoholika.
Podwójna osobowość alkoholika a zaburzenia wtórne
Do rozwoju wtórnych zaburzeń osobowości dochodzi na skutek nadużywania alkoholu. Pod wpływem oddziaływania tej substancji na struktury mózgu, a także sferę emocjonalną i zachowanie osoby pijącej, dochodzi do zmiany cech alkoholika – wzmaga się agresja, impulsywność oraz skłonność do zachowań destrukcyjnych.
Osobowość destrukcyjna a osobowość dyssocjalna
Wśród kilku osobowości, jakie mogą rozwinąć się u nadużywającej alkoholu osoby, najczęściej występują osobowość destrukcyjna oraz dyssocjalna.
Osobowość destrykcyjna
Osoba z osobowością destrukcyjną swoim zachowaniem dąży, w sposób świadomy lub nie, do zniszczenia relacji z innymi ludźmi bądź ich psychiki. Nie potrafi nawiązywać i utrzymywać poprawnych stosunków międzyludzkich, a swoim zachowaniem zaburza synergię grupy. Osobowość destrukcyjna wiąże się z zaniżoną samooceną, negatywnym nastawieniem do otoczenia, a także czerpaniem satysfakcji z poniżania i oszukiwania innych. Osoba destrukcyjna niszczy również siebie, w sposób zarówno psychiczny, jak i fizyczny, okaleczając się lub podejmując próby samobójcze.
Osobowość dyssocjalna
Osobowość dyssocjalna charakteryzuje się lekceważącym podejściem zarówno do innych ludzi, jak i panujących w społeczeństwie norm. Cechuje się również skłonnością do zachowań agresywnych i wybuchowością w obliczu frustracji. Alkoholicy z osobowością dyssocjalną kłamią i manipulują otoczeniem, a często także dopuszczają się czynów karalnych – oszustw, szantażu oraz wymuszeń. Unikają rozmów o swoim problemie, stosują mechanizmy obronne i nie chcą podjąć terapii uzależnienia.
Podwójna osobowość alkoholika może być niebezpieczna dla jego otoczenia. Uzależniony rzadko kiedy zdaje sobie jednak sprawę z własnego zachowania i postrzega swoje czyny za całkowicie normalne. Alkoholizm połączony z zaburzeniami osobowości da się wyleczyć, konieczne jest jednak zaprzestanie spożywania alkoholu i udanie się na terapię do profesjonalnego ośrodka leczenia uzależnień.
